होली रंग, उमंग र सद्भावको पर्व हो। सामाजिक मेलमिलाप र आपसी सौहार्दता बढाउने यो पर्व नेपालमा मात्र होइन, भारतलगायत अन्य दक्षिण एशियाली देशहरूमा पनि उल्लासका साथ मनाइन्छ। परम्परागत रूपमा परिवार, साथीभाइ, छरछिमेकबीच रङ लगाएर, आपसी खुसी साटासाट गरेर होली खेल्ने गरिन्छ। तर, केही वर्षअघि होलीका नाममा विकृत क्रियाकलापहरू बढ्दै गएपछि यसको वास्तविक सौन्दर्य ओझेलमा पर्ने खतरा देखिन थालेको थियो।

केही वर्षअघिसम्म होलीमा जबर्जस्ती रङ दल्ने, लोला हान्ने, फोहर पानी खन्याउने, मदिरा तथा नशालु पदार्थ सेवन गरेर दुर्व्यवहार गर्नेजस्ता घटनाहरू सामान्य जस्तै मानिन्थ्यो। विशेषगरी महिलाहरूलाई होलीका बेला असुरक्षित महसुस गराउने, बाटो हिँड्ने जो–कोहीलाई जबर्जस्ती रङ दल्ने र फोहोर पानी खन्याउने प्रवृत्तिले समाजमा असहज अवस्था सिर्जना गरेको थियो। यस्ता गतिविधिले होलीको वास्तविक भावना र महत्त्वलाई नै कमजोर बनाउने खतरा थियो।

तर, पछिल्ला वर्षहरूमा होली पर्वलाई सभ्य बनाउन समाजमा सचेतना बढ्दै गएको छ। प्रहरी प्रशासन, स्थानीय निकाय, संचारमाध्यम र सचेत नागरिकहरूको पहलका कारण होली बढी अनुशासित हुँदै गएको देखिन्छ। अब मानिसहरू एकअर्काको इच्छाको सम्मान गर्दै होली मनाउन थालेका छन्। जबर्जस्ती रङ लगाउने, लोला हान्ने र होलीका नाममा दुर्व्यवहार गर्ने प्रवृत्तिमा कमी आएको छ।

विशेष गरी काठमाडौं उपत्यका र अन्य सहरी क्षेत्रहरूमा होली पर्व मनाउने शैलीमा परिवर्तन आएको छ। विगतमा बाल्टीका बाल्टी पानी खन्याइने, बटुवाहरूलाई जबर्जस्ती रङ दल्ने र सडकमा जथाभावी मदिरा सेवन गरेर दुर्व्यवहार गर्ने प्रवृत्ति व्यापक थियो। तर, अहिले मानिसहरू आफू–आफूबीच रमाउँदै होली मनाउन थालेका छन्। साथीभाइ, परिवार र चिनजानका व्यक्तिहरूसँग मात्र रङ खेल्ने, एकअर्कालाई टीका लगाएर शुभकामना साट्ने चलन बढेको छ।

काठमाडौंको वसन्तपुर, दरबारमार्ग, ठमेलजस्ता स्थानहरूमा होलीका दिन विशेष चहलपहल हुन्छ। यद्यपि, पछिल्ला वर्षहरूमा त्यहाँ पनि अनुशासन देखिन थालेको छ। प्रहरीले सार्वजनिक स्थानमा होली खेल्ने क्रममा मर्यादा उल्लंघन नगर्न आग्रह गरेको छ, जसले गर्दा अनावश्यक दुर्व्यवहारमा कमी आएको छ।

होलीको मौलिकता जोगाइराख्नका लागि समाजमा सचेतना अत्यावश्यक छ। परिवार, विद्यालय, संचारमाध्यम तथा स्थानीय निकायहरूले होली सभ्य बनाउने अभियानलाई अझ प्रभावकारी बनाउन आवश्यक छ। जबर्जस्ती रङ लगाउने, नशालु पदार्थ सेवन गर्ने, दुर्व्यवहार गर्ने जस्ता क्रियाकलापले होलीको सांस्कृतिक र सामाजिक महत्त्वलाई खलल पुर्‍याउने भएकाले यसबारे निरन्तर सचेतना आवश्यक छ।

सभ्य होली मनाउने अभ्यासले पर्वलाई अझ रमाइलो बनाउँछ। जबर्जस्ती होइन, सहमतिमा खेलिने होली नै यसको वास्तविक सौन्दर्य हो। प्रेम, भाइचाराको सन्देश बोकेको यो पर्वलाई सभ्य, सुरक्षित र मर्यादित तरिकाले मनाउनु सबैको दायित्व हो। यसरी होली सभ्य बन्दै जानु समाजका लागि सकारात्मक परिवर्तनको संकेत हो, जसले यसको मौलिकता जोगाइराख्न मद्दत गर्छ।